مجموعه گردشگری و رستوران حسین شیشلیکی شاندیز مشهد

آیا تا کنون از خودتان پرسیده‌اید که رستوران چیست؟ آیا تا به حال به این اندیشیده‌اید که چه کسی برای اولین بار از فروش وعده‌های غذایی کسب درآمد کرد؟ اگر پاسخ‌تان به این پرسش‌ها مثبت بوده و حتی علامت سوال‌های بیشتری را نیز در سر می‌پرورانید، ما را در این مطلب همراهی کنید تا در کنار هم با مفهوم فروش مواد غذایی و تاریخچه کسب و کار های مبتنی بر غذا آشنا شده و دیگر هرگز نپرسیم: «رستوران چیست؟»

اگر اهل آسان کردن کارها بوده و قبل از تحقیق برای پی بردن به ماهیت رستوران و دست و پنجه نرم کردن با پرسش «رستوران چیست؟» از یک فرهنگ لغت بهره‌گرفته باشید، مسلما با تعریف لغوی رستوران آشنایی داشته و گمان می‌کنید که می‌دانید رستوران چیست!

تعریف رستوران

اما کمی صبر کنید؛ چرا که تعریف لغوی رستوران تنها بخشی سطحی از این مفهوم پیچیده را به شما ارائه کرده و هرگز پاسخی کامل برای پرسش‌‌های عمیقی چون «رستوران چیست؟» در بر نخواهد داشت. اما بگذارید به عنوان شروع — و برای آن دسته از خوانندگان که حتی با تعریف لغوی رستوران نیز آشنایی ندارند —  تعریف موجود در ویکی‌پدیا را بیان کنیم :

غذاخوری یا رستوران (Restaurant) نوعی بنگاه (مؤسسه)یا(واحد صنفی) است که در آن خوراک و نوشیدنی ارائه و در همان‌جا صرف می‌شود. مطلوبیت خوراک ارائه‌شده، چیدمان مناسب، تمیزی، قیمت، کیفیت غذا و خدمات و… می‌تواند در کیفیت رستوران و شهرت آن نقش مهم داشته باشد. گاهی ممکن است غذاخوری‌ها، بخشی از یک واحد بازرگانی و جهانگردی بزرگ‌تر باشند، مانند فروشگاه‌ها و مهمانخانه‌ها.

یک رستوران باید بهترین مدیریت ، دکوراسیون، کیفیت، کمیت ، تبلیغات ، منو، سرویس دهی را داشته باشد تا بشود رستوران خوب نه اینکه اسم رستوران را یدک بکشند.

تاریخچه رستوران در ایران

با توجه به توضیحات فوق ، قدیمی ترین رستوران ها در ایران مربوط به افرادی می شد که در کاروان سراها اقدام به طبخ و فروش غذا می نمودند. کاروان ها در سراسر کشور حرکت می کردند و برای استراحت وارد کاروان سرا می شدند. کاروان خسته به محیطی امن و صرف غذا نیاز داشت. افرادی با پیش بینی ورود کاروان ، برای آنها غذا آماده می کردند و پس از ورود و اتراق ، از آنان پذیرایی می نمودند.

چاپارها نیز از قدیم الایام در کشور فعال بوده اند ، ارائه غذا به این افراد نیز می تواند جزوی از تاریخچه رستوران در کشور باشد. در منابع تاریخی در خصوص نخستین کاروان سرایی که از مهمانان خود پذیرایی می نمود به شرح زیر سوابقی وجود دارد :

نخستین مهمان خانه ای که به سبک جدید در ایران تاسیس شد ” مهمانخانه نظافت ” نام داشت که در سال 1321 هجری قمری  توسط میرزا اسحق خان معزز الدوله در تبریز بپا شد. حاجی کلانتر ؛ در حوالی باغمیشه؛ سر کوچه میرزا نصرالله – که بعدها دانشسرای مقدماتی و کتابخانه تربیت در آن بنا شد کاروانسرای بزرگی داشت که به کاروانسرای کلانتر مشهور بود. این کاروانسرا از طریق ارث به میرزا اسحق خان ؛ کدخدای باغمیشه تعلق گرفته بود که او آنجا را خراب کرد و ساختمانی با اتاق های متعدد و آشپزخانه و سالن غذا خوری ایجاد کرد و نام آن را ” مهمانخانه نظافت ” نهاد.

در اطلاعیه ای که در بیست و پنجم شعبان 1321 هجری قمری درباره آغاز به کار این مهمانخانه منتشر شده نکاتی درباره پذیرایی از مهمانان و دادن غذا به بیرون  نوشته شده بود که در آن زمان به کلی تازگی داشت. لیکن اگر بخواهیم به شکل امروزی رستوران داری بپردازیم و تاریخچه آن را بررسی کنیم ، می توانیم توضیحات زیر را ارائه دهیم :

در گذشته، افراد رغبت چندانی جهت برپا کردن چنین مکان هایی نداشتند و عده ای کار کردن در امور مهمانخانه داری و خدمات پذیرایی را پسندیده نمی دانستند به نحوی که سید مسعود نوربخش با گذری در تاریخچه این مکان ها می نویسد :

در سال های نخست قرن اخیر در ایران توجه چندانی به امر تأسیسات اقامتی و پذیرایی مبذول نمی شد. مسافران داخلی علاقه ای به اقامت در مهمانخانه ها از خود نشان نمی دادند و بیشتر در منازل دوستان و اقوام مقیم می شدند. مسافران خارجی نیز به آن تعداد نبودند که هزینه های این واحدها را تأمین نمایند. صاحبان این اماکن معدود، برای جلب مشتری حتی به درج آگهی در مطبوعات آن زمان نیز مبادرت می کردند.

ذکر یک نمونه از این آگهی های تبلیغاتی که در سال 1306 خورشیدی از طرف «هتل قرن بیستم» در روزنامه اطلاعات به چاپ رسیده است بی مناسبت نیست :

” در این موقع که توجه معطوف به سهولت ایاب و ذهاب گردیده و اهالی ولایات مشتاقانه به تماشای پایتخت می آیند، مهمانخانه قرن بیستم واقع در نزدیکی سفارت فخیمه انگلیس که یکی از مهمانخانه های قدیمه مرکز است، وسایل آسایش واردین را از هر بابت فراهم نموده و مخصوصاً در کرایه منزل و قیمت خوراک صرفه جویی کامل منظور گردیده است. ”

کافه نادری

در سال 1306 یک مهاجر روسی به نام «خاچیک مادیکیانس» کافه نادری را در خیابان نادری (جمهوری امروز) دایر کرد. این شخص برای اولین بار در تهران به کار شیرینی پزی پرداخت و چندی بعد در جوار «کافه نادری» مهمانخانه ای به همان نام احداث کرد که هنوز دایر است. برای نخستین بار در تهران در رستوران این هتل بود که غذاهای فرنگی چون بیفتک و بیف استروگانف و غیره به ایرانیان عرضه شد. همچنین «کافه گلاسه»، بستنی فرنگی، انواع قهوه های ترک و فرانسه و انواع نان های قالبی نیز برای اولین مرتبه به وسیله موسس این مهمانخانه در اختیار علاقه مندان گذاشته شد.